Osnove Terminala

GUI (Graphical User Interface) je vrlo zgodan i pogodan za mnoge zadatke, ali ne može sve. S vremena na vrijeme se uhvatite kako samo ciljate i klikate, ciljate i klikate…

Djeca se uče na kompjuteru gledajući sličice; kada odrastete naučite čitati i pisati. Pa…

…hajde da postanemo pismeni.

 

Shell je program koji omogućava operativnom sustavu da izvodi radnje koje ste mu zapovjedili. Nekad je to bio jedini način komunikacje s UNIX-om. Danas imamo i GUI. No, kako već rekoh…

Bash(Bourne Again SHell) je napredniji program, koji je (kao sh) napisao Steve Bourne.

Xterm, gnome-terminal, konsole su prozorčići kji se otvaraju i u kojima pišete komande.

Ne koristite računalo kao root. To je opasno i glupo. Napravite si račun.

Zgodno je fokus prozora namjestiti kao “focus follows mouse”, umjesto “click to focus”. Tako ćete lakše kopirati tekst, iako da biste vidjeli prozor u prvom planu, ipak morate kliknuti.

man (manual) ispisuje pomoć za određenu komandu, npr. man ls izlistava mogućnosti i način korištenja komande ls

 

 

Navigacija

Linux je, kao i drugi operativni sustavi, organiziran u razgranat sustav mapa i datoteka,o tome sam pisao u tekstu “struktura mapa”.

 

pwd (print working directory) prikazuje trenutnu mapu. Terminal se uvijek otvara u vašoj home mapi.

ls izlistava sadržaj trenutne mape

cd (change directory) mijenja mapu. Putanja se računa od root pozicije, npr. cd /usr/local/games

 

Datoteke koje počinju točkom su skrivene i ne vide se ako ne napišete ls -a.

Veličina slova je bitna: dat i Dat nisu iste datoteke.

Linux nema ekstenzije kao datoteke na drugim operativnim sustavima. Dajte im ime koje želite.

Pametno je ne ostavljati prazna mjesta u nazivima. Radije stavljajte donju crtu.

 

 

less ispisuje sadržaj tektualnih datoteka

Korištenje less ispisa:

 

Page Up ili b – Stranica teksta unazad

Page Down ili space – Starnica teksta unaprijed

 

G – Kraj teksta

1G – Početak teksta

/characters – Potraga za određenim dijelom teksta

n – Ponavlja zadnju pretragu

q – Izlaz (quit)

 

Kao tekst možete čitati ascii(tekstualna datoteka), bash, html i postscript.

file ispisuje klasifikaciju datoteke

 

 

Rukovanje datotekama

Dodaci:

* bilo koji znak

? samo jedan znak

[characters] set znakova

[:alnum:] alfanumerički

[:alpha:] alfabet

[:digit:] brojevi

[:upper:] Uppercase alfabet

[:lower:] Lowercase alfabet

[!characters] znak koji nije dio seta znakova

* svi nazivi

g* svi nazivi koji počinju znakom “g”

b*.txt svi nazivi koji počinju znakom “b” a završavaju s “.txt”

Data??? svi nazivi koji počinju s “Data”, a završavaju s bilo koja 3 znaka

[abc]* svi nazivi koji počinju s “a”, “b” ili “c”, a završavaju s bilo kojim znakom

[[:upper:]]* svi nazivi koji počinju uppercaseom

BACKUP.[[:digit:]][[:digit:]] svi nazivi koji počinju s “BACKUP”, praćeni s točno 2 broja

*[![:lower:]] svi koji ne završavaju lowercaseom

 

 

cp kopira datoteku ili mapu

cp dat1 dat2 – kopira dat1 u dat2

cp -i dat1 dat2 – kopira dat1 u dat2, ako datoteka već postoji, pita za zamjenu

cp dat1 map1 – kopira dat1 u mapu map1

cp -R map1 map2 – ukoliko mapa ne postoji, onda će ju napraviti

mv premješta datoteke ili mape

rm uklanja datoteke ili mape

rm datoteka

rm -r mapa

 

Pažljivo s rm: rm neće staviti datoteku ili mapu u kantu za smeće, ona će biti trajno obrisana.

 

mkdir kreira mapu (direktorij)

I/O preusmjerenje

Rezulati unosa ili iznosa mogu biti preusmjereni.

Standardna preusmjerenja su:

> za izlaz

< za ulaz

ls > lista.txt – ne ispisuje ništa na ekranu, već ispis šalje u datoteku lista.txt

ls >> lista.txt – kao i gore, jedino što kod ponovljene komande otvara novu datoteku, a ne prepisuje preko stare

sort < lista.txt – ispisuje na ekran sortirane podtke iz datoteke lista.txt

sort sortiranalista.txt – prvo radi ulaz sa liste, ali ga ispisuje u drugu datoteku sortiranalista.txt

 

 

Cijevi:

Kombinacija unosa i iznosa komandi.

ls -l | less – ispisuje rezultat komande ls u less

Par primjera:

ls -lt | head – prikazuje 10 najnovijih datoteka u mapi

du | sort -nr – ispisuje listu mapa i njihove sortirane veličine

find . -type f -print | wc -l – ispisuje kompletan broj datoteka u mapi i svim njenim podmapama

 

 

Filteri:

Programi koji se mogu kombinirati s cijevima se zovu filteri.

sort sortira ulaz u standardni izlaz

uniq uklanja duplikate linija iz ulaza

grep pretražuje ulaz i pronalazi određen niz znakova

fmt čita ulazni tekst i daje formatirani izlaz

pr ulazni tekst formatira za ispis na štampaču (stranice, headeri, footeri)

head ispisuje prvih par redaka ulaza

tail ispisuje zadnjih par redaka ulaza

tr prevodi znakove iz jednog formata u drugi (npr. DOS u UNIX)

sed (stream editor) naprednija verzija tr komande

awk programski jezik za pravljenje filtera.

lpr ispisuje datoteku na štampač

tar stvara komprimirane datoteke

tar tzvf naziv_datoteke.tar.gz | less – ispisuje sadržaj komprimirane datoteke

Dozvole

Linux sustavi su multiuser sustavi, što znači da jedan korisnik može sjediti za tipkovnicom, a drugi se mrežom, putem telnet ili ssh protokola također poveže i koristi isto računalo. Odatle i potreba za dozvolama. Svaka datoteka ima svoje dozvole. To je istovremeno i razlog izuzetne stabilnosti i sigurnosti linux sustava, za razliku od ostalih.

 

chmod modifikacija dozvola za pristup datotekama i mapama

 

Brojevi su izvedeni iz binarnog koda. Prvi broj se odnosi na vlasnika datoteke/mape, drugi na grupu, a treći na sve ostale.

 

Dozvole datoteka:

777(rwxrwxrwx) Bez restrikcija. Svi mogu sve. Nije baš za preporučiti.

755(rwxr-xr-x) Vlasnik piše, čita i izvodi programe, svi ostali čitaju i izvode. Tipično za zajedničke datoteke.

700(rwx——) Vlasnik piše, čita i izvodi programe, svi ostali ne mogu ništa. Postavka za privatne datoteke.

666(rw-rw-rw-) Svi mogu čitati i pisati.

644(rw-r–r–) Vlasnik čita i piše, svi ostali samo čitaju. Postavke za datoteke koje želi vlasnik zadržati pod kontrolom.

600(rw——-) Vlasnik čita i piše. Ostali ništa.

 

Dozvole mapa:

777(rwxrwxrwx)

755(rwxr-xr-x)

700(rwx——)

 

 

su privremeno postani superuser (bog i batina)

sudo privremeno bilo tko može postati superuser

Nakon su ili sudo komande upisati bilo koju komandu (sudo ls). Morat ćete upistai administratorsku lozinku. Ukoliko se ne vidi da išta ukucavate dok kucate lozinku, to je potpuno normalno.

Iz su ili sudo pozicije izlazite naredbom exit.

su ls

exit

 

chown mijenja vlasnika datoteke

chown ime_datoteke imekorisnika

 

chgrp mijenja grupu-vlasnika datoteke

Kontrola procesa

ps lista procesa koji se odvijaju u sustavu

kill šalje signal jednom ili više procesa, najčešće da ubije proces

 

SIGHUP hang up

SIGINT interupt

SIGTERM terminacija

SIGKILL ubij!

 

jobs alternativni način listanja procesa

bg stavlja proces u pozadinu (background)

fg stavlja proces u prvi plan (foreground)

 

 

Informacije o sustavu

lspci ispisuje detaljne informacije o PCI busovima i uređajima u sustavu (libpci).

lsusb ispisuje informacije o USB busevima i uređajima (proc/bus/usb).

hwinfo za sav hardware.

lshw podskup komande hwinfo.

dmesg ispisuje buffer poruke kernela.

uname podaci o mašini i/ili operativnom sustavu.

dmidecode ispisuje informaciju o DMI međusklopu iz BIOS-a.

 

 

P.S.

Sav rad s komandama možemo automatizirati, tako da napišemo shell skriptu…

…ali to je druga tema.